hoe doen we het dan wel goed?
Onzichtbare muur
Bij de Vogelbescherming houdt Timo zich voornamelijk bezig met vogels in stedelijk gebied, waar tuinen onderdeel van zijn. Hij ziet tuinen als een kansrijk leefgebied. “Sterker nog, ik denk dat stedelijk gebied de grootst groeiende biotoop is. Dat is ergens heel jammer, maar ook gewoon realiteit. We hebben met veel natuurverlies te dealen en een acceptabel herstelniveau vraagt tijd en geduld. Leren wat wel werkt, biedt kansen waarin burgers echt het verschil kunnen maken.”
Voor vogels begint dit volgens Timo bij het zorgen voor de 5 V’s: “Voedsel, variatie, veiligheid, voortplanting en tot slot verbinding, dat vooral mijn werkgebied is. De vraag is hoe we vogels van buiten de bebouwde kom naar binnen kunnen trekken. Vogels hebben overal een bepaalde aanwezigheid en kwaliteit van natuur nodig. Zonder dit is er een onzichtbare muur waar ze niet overheen kunnen vliegen en dus ook bebouwd gebied niet inkomen. Met het op de JUISTE manier inrichten van tuinen, parken en groenstroken kunnen we hun habitat weer actief vergroten.”
Natuurinclusief bouwenTimo werkte voorheen bij Waarneming.nl en hielp daar ObsIdentify te ontwikkelen, een app waarmee je vogels en andere levensvormen op naam kunt brengen. Hij maakte de overstap naar de Vogelbescherming om in Team Stad samen te werken met grote projectontwikkelaars. Hij stimuleert natuurinclusief bouwen en zit inmiddels ook met ministers om de tafel. Op de vraag of hij een versnelling waarneemt in het op beleidsniveau aanpakken van het enorme biodiversiteitsverlies, volgt een volmondig JA. “Natuurbeschermingsorganisaties hebben tientallen jaren moeten knokken om zelfs maar gezien of gehoord te worden. De aanvragen die ik vandaag de dag binnenkrijg, kan ik amper aan. Ambtenaren erkennen het belang en willen nu weten hoe dit aan te pakken.” Foto: Rudy Klaassen
Neststenen verplicht, nu de tuin nog
Dat de regelgeving verandert, maakt dat geen enkele projectontwikkelaars achter kan of hoeft te blijven. “Het is bijna 100% zeker dat vanaf 1 januari 2024 het opnemen van neststenen verplicht is in nieuwbouw, ongeacht of dit een huis, winkel of bedrijfspand betreft. Goed nieuws natuurlijk! Maar hiermee zijn we er nog niet. Vogels hebben, zoals we dat bij de Vogelbescherming noemen, een basiskwaliteit natuur nodig rondom de neststenen waar ze broeden. Hetzelfde geldt voor alle vliegende bewoners zoals mussen, gierzwaluwen, vleermuizen en insecten.”
Struikrovers en dronken vogelsHoe je deze basiskwaliteit natuur in de tuin of op balkon en gevel kunt toepassen, legt Timo uit: (25). “In veel tuinen, parken en perkjes zie vooral gras, boom, gras, boom. De struik lijkt voor een groot deel uit het landschap en uit tuinen te zijn verdwenen. Breng je dat terug, dan bied je vogels - waarvan veel struikbroeders - de kans op veiligheid en voortplanting. Mijn favoriet is de klimop, ofwel hedera. Deze biedt beschutting, groeit snel en is het hele jaar groen. De plant is niet inheems, maar het is een goed ingeburgerde exoot waarvan de nectarvoorziening exact aansluit op bijen en vlinders, belangrijke bestuivers. Voor een hedera hoef je niks te doen, die vindt zijn weg vanzelf naar boven. Een andere inkopper is de lijsterbes, die niet voor niets zo heet. Bijkomend voordeel is dat je in het najaar dronken vogels in je tuin hebt. Daar word je zelf ook vrolijk van.”
HOE DAN WEL?
Maar hoe zit het dan met het actief bijvoeren van vogels? Hierover doen tegenstrijdige verhalen de ronde. Enerzijds wordt het bijvoeren van vogels gepromoot, anderzijds lijkt het er steeds meer op dat dit niet zonder risico is. Een grootschalig Brits onderzoek, waar Timo zijdelings bij betrokken was, heet niet voor niets Killing them with Kindness. Het idee achter dit onderzoek is dat we het juiste willen doen, maar onbewust of ongemerkt veel schade aanrichten.
Niet alleen vallen er door ons toedoen duizenden vogels dood neer, ook beïnvloeden we hiermee de samenstelling van vogelpopulaties. Sommige vogels zijn nu eenmaal dominanter in hun gedrag dan anderen, waardoor vogels die van nature in je tuin zouden komen, juist geweerd worden. Een flinke disclaimer is hier dus op zijn plaats.
"Zelf ben ik voorstander van het zo vogelvriendelijk mogelijk inrichten van je tuin met inheemse planten, (dichte) struiken en bomen die in zaden, noten en bessen voorzien. Met het ophangen of neerleggen van voer trek je natuurlijk snel vogels naar je tuin. Op die manier kun je - ook samen met je kinderen - genieten van al dat getjilp en gefladder, maar handle with care.
‘Een vetbol is als een frikandel speciaal.’
- Houd voederplaatsen klein
Een voederplek is een broedplaats voor ziektes. De vrij solitaire groenling kan ineens met vinken, huismussen en koolmeesjes in aanraking komen en het Geel-virus overdragen. Dit is een agressief en dodelijk virus. Een zieke groenling die een veertje, wat speeksel of uitwerpselen achterlaat op een voedertafel creëert een bad met virussen. Voor dit probleem is veel meer aandacht nodig. (In Engeland heeft de ziekte de populatie groenlingen met 66% doen afnemen en het menselijk aandeel hierin was volgens dit artikel aanzienlijk.)
-
Houd voederplaatsen schoon
Maak vogelvoederhuisjes, -bakjes en silo’s schoon als deze weer leeg zijn. Boen ze goed of stop ze in de vaatwasser. Ruim voederresten van de grond op en ververs het voer regelmatig. Vermijd uiteraard plastic netjes. Slecht voor het milieu, maar ook kunnen pootjes hierin blijven haken. Kies zoveel mogelijk voor natuurlijke en gercyclede materialen. Vermijd producten met beits.
-
Troepvrij voer
Kies voor natuurlijke zaden en noten, ongebrand en ongezouten. Zout is killing. Blijf weg van de prijsknallers en grote emmers met vetbollen. Hier zit een laagje gif over om de houdbaarheid te verlengen. Verder is een vetbol voor een vogel wat een frikandel speciaal of supersize cheeseburger voor mensen is. Een makkelijke hap, maar erg slecht voor onze gezondheid. Vogelwelzijn moet in hoger aanzien staan dan de winst. Vivara is een goede online shop waar ze zoveel mogelijk echt diervriendelijke producten aanbieden. Kies voor biologisch en kijk ook naar keurmerken zoals EKO en Skal. De grotere tuincentra hebben tijd nodig om transitie te maken, maar er zijn steeds meer biologische en duurzame kwekers. Rechtstreeks vanaf de lokale kweker betekent bovendien een lagere eco footprint.
-
Verwar roofdieren
Met het ophangen van voedersilo’s en voederhuisjes trek je ook predatoren aan zoals katten, sperwers, haviken en zelfs zwarte kraaien. Dit maakt een vaste voederplek een gevaarlijke plek, want roofdieren leren snel dat ze hier makkelijk kunnen scoren. En dat is niet wat je voor ogen had met je vogelvoer. Regelmatig verhangen dus.
-
Kies het juiste momentVogels vinden 80% van hun voedsel op een natuurlijke manier. Het beste moment om bij te voeren, is als het flink gevroren of gesneeuwd heeft. Vogels verliezen snel gewicht en op zo’n moment kunnen ze wat hulp gebruiken. Nog belangrijker op zo’n dag is schoon drinkwater. Ververs het regelmatig, ook om bevriezing te voorkomen.”
'Kinderen hebben net als vogels een rol te vervullen in het ecosysteem.'
Om vijf uur opstaan
Om terug op de V van Verbinding te komen: Timo wil de burger met het welzijn van vogels verbinden en kinderen beschermen tegen het permanent moeten missen van vogelsoorten. De fascinatie voor natuur begint vaak al in de kindertijd. “Onze kinderen zien nu al niet meer dezelfde vogelsoorten als wij deden, laat staan wat onze grootouders nog aan vogels tegenkwamen. Het kunnen overbrengen van deze voorliefde kan het verschil maken. Op mijn 8e begon ik met vogels kijken en ik ben nooit meer gestopt. Mijn vader en opa vonden ze reuze interessant en thuis lagen vogelboeken met prachtige tekeningen. In groep 5 kreeg ik bovendien een leraar die gek was van vogels kijken, hij nam de klas een aantal keren per jaar mee. Destijds vond ik het ook geen probleem om om vijf uur in de ochtend op te staan om vogels te kijken.”
Timo heeft twee dochters en woont op de hoge zandgronden tussen Almelo en Hengelo. “Ik geef een dag per jaar excursies aan alle klassen op hun school. We gaan het veld in, nemen een potje mee en tekenen diertjes die we vinden na. Ook neem ik ze mee de moestuin in, maar meer tijd dan dat heeft school niet. Ergens is het jammer dat ze zo’n vol programma hebben en dat leraren steeds minder kennis over vogels hebben. Gelukkig hebben we nog onze nationale held Freek Vonk, maar los daarvan zullen ouders toch ook echt zelf hun kinderen hierin mee moeten nemen. We nemen vogels nu nog te veel voor lief, maar voor een flinke lijst aan vogelsoorten is het al te laat. Extra aandacht is nodig voor het beschermen van veel struikbroeders zoals de staartmees, zwartkop, roodborst en winterkoning, maar ook grondbroeders als de Tjiftjaf. Kinderen hebben net als vogels een rol te vervullen in het ecosysteem. Door ze nu natuurbeschermer te maken, zullen ook volgende generaties van vogels kunnen genieten.”
Verbind met Timo >
Gerelateerde artikelen:Impact van de miljarden-vogelvoerindustrie >