Warm applaus voor de wadi.
De seizoenen zijn helemaal van het padje. Of het is kurkdroog en overal valt de term 'hittestress'. Of het regent, regent en regent nog meer. Nee, even geen betoog over het klimaat, maar een easy peasy oplossing om dit water in je tuin op te vangen en de biodiversiteit te boosten. Maak kennis met de gelukkige wadi.
Wat is een wadi?
Mocht deze vraag ooit bij Triviant voorbij komen, dan kop jij 'em in: Het woord is Arabisch en betekent ‘rivierbedding’, ‘ravijn’ of ‘vallei’. Maar wij inpolderende Hollanders gebruiken de term wadi als simpele afkorting voor ‘waterafvoer door infiltratie’. In de tuin betekent dit een lager gelegen deel in de tuin waar je regenwater buffert. En waar je het liefst zelfs de regenpijp in afkoppelt.
En of je wadi nu halfvol of halfleeg is, het staat er altijd mooi bij. In natte periodes oogt het als een mini-moerasje. Bij droger weer is alle begroeiing volop zichtbaar. Een wadi beweegt gewoon mee met het weer en voorkomt dat kostbaar regenwater regelrecht het riool (of je kelder) inloopt. Ik voorspel dat de wadi straks niet meer uit de Hollandse tuin weg te denken is... en anders zorgen jij en ik daar wel voor.
Buffertje voor de dorst
Waarom zouden we regenwater moeten bufferen? Bij heftige regenval kan de grond niet al het water opnemen. En met alle verharding al helemaal niet. Het water dat juist het grondwater op peil zou moeten houden, verdwijnt zo in het riool. Binnen de kortste keren staan de straten blank. En wanneer het riool overstroomt, komt al dat vervuilde water in ons grondwater. Nu snap je ook meteen waarom het grondwaterpeil in drogere perioden steeds vaker te laag staat. Er wordt niet gebufferd. Zo wordt schoon water steeds schaarser en duurder. Wanneer je een wadi hebt, is je tuin op hetere dagen bovendien wat koeler en kunnen oververhitte vliegers even op adem komen.
Foto waterlelie: Fenny Faber
Wadi in werking
Henk Kloen, van Kloenstebuiten, bezocht het Hof van Cartesius, een circulaire ondernemersbroedplaats waar de Gelukkige Tuinvrouw momenteel wortel schiet:
'Het klimaat verandert, en de kans op grote neerslagpieken neemt toe. Op steeds meer plekken worden daarom wadi’s opgenomen in inrichtingsplannen. Zo ook in het Hof van Cartesius in Utrecht waar ik op bezoek was, en het flink begon te regenen. Het is triviaal, maar toch leuk om te zien hoe het water over de paden stroomt, en wordt weggevangen in een wadi midden tussen de gebouwen. En verder past het mooi als een plek voor moerasplanten zoals gele lis en watermunt, in een tuin met groenten en veel inheemse wilde planten.'
Natuurpositieve wadi
Floris Boogaart, Klimaatadaptatie Nederland: ‘Het belangrijkste aan een wadi is dat het water binnen een paar dagen infiltreert in de grond, zodat het de volgende bui ook weer kan bergen. Dat gaat meestal goed. Wat beter kan en nog weinig gebeurt, is de wadi NATUURVRIENDELIJK INRICHTEN.
Je ziet nu vooral veel graswadi’s. Die kun je natuurvriendelijker inrichten met verschillende kruiden en bloemmengsels, waarmee je zorgt voor een betere doorworteling van de bodem en een verhoging van de bodemactiviteit. Dan komen er bijvoorbeeld meer wormen, waardoor de bodem open blijft en het water makkelijker infiltreert. Bovendien trekken kruiden en bloemen ook bijen en vlinders aan.
Een natuurvriendelijk ingerichte wadi draagt daarmee ook bij aan de biodiversiteit. Ik zou hier de oproep willen doen om meer functies aan de wadi toe te kennen. Zo bestaan er bijvoorbeeld al eetbare wadi’s: ‘urban farming’.
Daarnaast zou het mooi zijn als er nog meer wadi’s in kaart worden gebracht zoals op climatescan. Verder kun je wadi’s ook gebruiken om groene ecolinten te creëren. Een ecolint is een verbindingszone die groene gebieden met elkaar verbindt. Zo’n ecolint vormt een gezond stadsklimaat voor mens en dier.'
Foto: Cruydthoeck (wadimix zware grond)
Wadi-planten
Gewone smeerwortel
Watermunt
Gele lis
Koninginnekruid
Grote kattenstaart
Lisdodde
Gewone smeerwortel - symphytum officinale - is een vaste, overblijvende plant uit de Ruwbladigenfamilie. Ze kan 30-100 cm hoog worden. Als je het blad kneust, komt er een komkommerachtige geur vrij. De vertakte stengels zijn rond en hol en hebben ruwe haartjes. De lange wortels kunnen compacte, verdichte grond losmaken en goed mineralen (o.a. stikstof, fosfor en kalium) uit de diepte ophalen. Deze mineralen stelt de plant via de (afstervende) bladeren ter beschikking van de bodem en zo wordt de bovenste laag van de bodem constant verrijkt met voedingsstoffen.
De watermunt - mentha aquatica -is een plant om te zoenen. Deze vaste plant komt uit de lipbloemenfamilie en groeit vooral langs en in het water en in natte weilanden. De bloetijd is van juni tot eind oktober.
De stengels zijn 30–90 cm lang en de bladeren ruiken sterk naar pepermunt. De plant heeft zowel bovengrondse als ondergrondse uitlopers. De roodachtig lila bloemen worden door insecten zoals honingbijen en hommels bestoven.
Gele lis - Iris pseudacorus - herken je aan haar lange en smalle bladen die het hele jaar groen blijven. De plant wordt wettelijk beschermd in Nederland en kan wel wat hulp gebruiken. Zeker bij een wat grotere wadi of vijver doet deze gele kanjer het erg goed.
TIP: Tussen de hogere planten kun je kruipende moerasgroeiers zetten. Deze zorgen voor zachtere randen en extra beschutting voor dieren. Knikkend nagelkruid is een inheemse plant die in zowel natte als vochtige aarde goed groeit, zolang de bovenkant van de kluit maar boven het water uitkomt. Hommels zijn fan van deze bloemetjes.
Koninginnekruid - eupatorium cannabinum - is een inheemse, winterharde plant. Tussen eind juni en september laat de plant haar wollige bloemetjes zien. De stengels worden tussen de 50-150 cm hoog.
Foto: Gardeners World
De Grote Kattenstaart - Lythrum salicaria - is een echte bijenmagneet. Ook vlinders en hommels vertoeven hier graag. De bloemen bloeen van juni tot september. Het zijn lange stengels met kleine bloemetjes. Hij is goed te combineren met andere vaste planten en een aanwinst voor bijen, hommels en vlinders. Die zullen veelvuldig op deze bloemen te vinden zijn. De plant houdt wel van een zonnetje en wordt zo'n 95 cm hoog.
Wil je echt de hoogte in, dan kies je voor deze oerhollandse lislodde. Lisdodde filtert eventuele meststoffen uit de bodem en het water. Het verbetert de waterkwaliteit en de bodem, waardoor je meer diversiteit in flora en fauna krijgt.
Dream it. Dig it. Do it.
Zo maak je zelf een wadi:
1. Bedenk hoe groot de wadi moet worden. Een vierkante meter met zo’n 20 cm diepte kan al 200 liter regenwater vasthouden. Zorg dat je mini-moerasbewoners als kikkers hier kunnen komen. Bijvoorbeeld via een gat in of onder de schutting of dood hout als bruggetje over een sloot met stijle oevers of beschoeiing.
2. Graaf een ondiepe kuil en doe dit in het lager gelegen deel van je tuin. Je kunt water dat van je dak afstroomt naar de wadi voeren, biijvoorbeeld met een gootje vanaf de regenpijp of door de regenpijp vanaf de 1e verdieping af te laten buigen richting de wadi. Dat maakt het net wat spectaculairder.
3. Onderzoek je tuinbodem: een goed doorlaatbare zandbodem of leem met zand is het meest ideaal. Bestaat je bodem uit klei (dichtere, compacte grond) of leem? Dan is het handig dit met worteldoek, drainageplaat of geotextiel (zoek een duurzame variant, microplastics suck) te bedekken en bijvoorbeeld met grind of lavasplit te vullen. Een goede tussenlaag voorkomt dichtslibben van de bodem en maakt dat opgevangen water langzaam infiltreert.
4. Leg boven de grondlaag een laag biologische, turfvrije (!) tuinaarde, aangevuld met compost. Deze laten het water goed door en de plantjes doen het er goed op. Hoe meer variatie en overgang er in je wadi is, des te meer biodiversiteit er ontstaat. Denk ook aan kiezelfs en grotere stenen aan de zonzijde, hier kunnen amfibieen als kikkers zcih opwarmen. De algen die op stenen groeien, zijn een goede voedselbron.
5. Ga voor inheemse planten en bloemen die zowel van natte als droge voeten houden en het hele bloeiseizoen stuifmeel en nectar produceren. Mix dit met gras en klavers of wat tredplanten. Je wilt geen stukje bodem onbedekt laten. In het midden kun je zelfs een boompje zoals een wilg planten. Mocht je een opstaande rand of 'kraag' hebben, dan kun je aan de schaduwzijde ook wat sedum- en grassoorten laten groeien. Foto: Hetkanwel.nl
Kijk op Hetkanwel.nl voor de handige emmertest en tips voor subsidie.
Winter-proof wadi
